Οι μάγκες δεν υπάρχουν πια…
Βράδυ Τρίτης, Λονδίνο…το τέλος της ανάγνωσης του βιβλίου σου «Θηλυκό Πόκερ» συνέπεσε με την έναρξη του άσματος της Χάρις Αλεξίου να παίζει στο CD. Αν προσθέσω και τα τεκταινόμενα στη μαμά πατρίδα, ήρθατε όλοι μαζί και ενισχύσατε τον υπάρχοντα προβληματισμό μου για το που στο «καλό» πάμε σα λαός…Σκορπιές (εκ σκορπιού) σκέψεις για τις αγορές, που σήμερα εμφανίζονται πιο σέξυ από ποτέ (ούτε αναδυόμενες ή hedge funds να ήταν)!
Πιο σέξυ ακόμη και από τις «καλλονές-γλάστρες» που τα αρσενικά επιλέγουν να έχουν δίπλα τους για να φιγουράρουν στην παρέα, με τον ίδιο τρόπο ακριβώς που κάνουν όταν κερδίζουν λεφτά από τις επενδύσεις λόγω «προσωπικών έξυπνων» επιλογών, και πιο hot από τα αμάξια ή τα κότερα που φαντάζουν στα μάτια των σύγχρονων «θηλυκών-βολεψάκηδων», σαν το άλογο του πρίγκιπα που θα τις πάει στο παλάτι και θα κουράρονται όλη μέρα αντί να κοπιάζουν.
Ευτυχώς που στο ιστολόγιό σου υπάρχουν και καλές εναλλακτικές φωνές (με πρώτη τη δική σου!) που κάνουν τη διαφορά στη γοητευτική βλακεία των ημερών και στο δηθενισμό που έχει παραλύσει τον εγκέφαλο των γιάπηδων, που με δυο οικονομικούς όρους σε ψευτο-αγγλικούλια, έχουν το ταλέντο να ψαρώνουν!
Τα χαρακτηριστικά των αγορών….χωρίς σειρά προτεραιότητας!
Κίνδυνος
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από έναν άνθρωπο που δεν έχει τίποτα να αποδείξει». Συγκρότημα Dead Can Dance….Αναλογιστείτε πόσο επικίνδυνες είναι οι αγορές, που πραγματικά δεν έχουν να αποδείξουν τίποτα σε κανέναν.
«Είναι κεφαλαιώδες λάθος να δημιουργείς μια θεωρία χωρίς προηγουμένως να έχεις τα δεδομένα. Ασυναίσθητα αρχίζεις να διαστρέφεις τα γεγονότα για να ταιριάζουν στις θεωρίες, αντί οι θεωρίες να ταιριάζουν στα γεγονότα».
Σέρλοκ Χολμς. Αφιερωμένο στο μοδάτο risk management και τα προϊόντα του (Για τους φίλους μαθηματικούς και οικονομολόγους, οι Blaise Pascal, Adam Smith και ο Ξενοφών μας τα είχαν πει πολύ νωρίτερα!). Όσο πιο περίπλοκα είναι τόσο πιο επικίνδυνα. Ας επιστρέψουμε στα απλά και σε όσα καταλαβαίνουμε γιατί όλοι έχουμε έναν επιστήμονα μέσα σας.
Μυστήριο
«Η αλήθεια είναι παράξενη, πιο παράξενη από τη φαντασία». Λόρδος Βύρων από τον Δον Ζουάν. Μια είναι η αλήθεια των αγορών. Είναι το μοναδικό «λογισμικό» που δεν έχει χάκερ να το σπάσει! Για αυτό τις γουστάρουμε με τρέλα (είναι καθαρόαιμα, γένους θηλυκού)!
«Η ιστορία δικαιώνει οποιονδήποτε και οτιδήποτε. Δεν διδάσκει απολύτως τίποτα γιατί περιέχει τα πάντα και δίνει παραδείγματα για όλα. Είναι το πιο επικίνδυνα από όλα τα παρασκευάσματα που σκάλωσε η αλχημεία του ανθρώπινου νου». Πωλ Βαλερύ. Χαρισμένο στους λάτρεις των ιστορικών στοιχείων των αγορών που έχουν την ψευδαίσθηση ότι θα βγάλουν μέσα από αυτά, ένα λογικό συμπέρασμα και θα κερδίζουν ΜΟΝΙΜΑ από αυτές.
Απληστία.
«Να ξέρεις να εγκαταλείπεις το παιχνίδι όταν το κέρδος είναι πρόσφορο. Αυτό είναι το κόλπο των φημισμένων παικτών. Η συνεχής καλοτυχία υπήρξε πάντα ύποπτη…άλλωστε η τύχη κουράζεται να κουβαλάει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα έναν άνθρωπο στα χέρια». Baltasar Gracian. Πρόταση για όσους δεν τους φτάνουν όσα κέρδη οι αγορές τους χαρίζουν, για κάποιο τουλάχιστον διάστημα (αν μη τι άλλο δεν είναι και τόσο αχάριστες. Επικαιρότητα-Πέρυσι η αγορά των ακινήτων της Ισπανίας έδωσε 150%. Είμαι σίγουρη ότι ο μισός κόσμος σήμερα έχει πανικοβληθεί με τη σημερινή γενναιόδωρη διόρθωση. Το 150άρι όμως το περσινό δεν μας έφτανε!). Η απληστία συντηρεί καλά τα κεφάλια σκυμμένα στην εποχή των Νεοελλήνων νεόπλουτων των δανεικών.
Εγωισμός
«Η αρχή του λογικού εγωισμού σημαίνει συνειδητή υποταγή των προσωπικών συμφερόντων στην υπόθεση και την ευτυχία του λαού». Τσερνυσέφσκη Ζητούνται επειγόντως λογικοί εγωιστές, στη διαχείριση παντός είδους κεφαλαίων και δη των δικών μας ασφαλιστικών ταμείων (επέτρεψέ μου να παραπέμψω τους αναγνώστες στο βιβλίο σου Ζητούνται Αλχημιστές).
«Ο εγωισμός ήταν το σπέρμα του ιστορικού υλισμού» Λένιν για τον εγωισμό του Τσερνυσέφσκη. Ωδή στο λυκόφως του ειδώλου των λυσσασμένων υλιστών των αγορών (ζήλεψα τον τίτλο από τον αγαπημένο μου Νίτσε, και ως εκ τούτου ζητώ άφεση).
Υπερβολική αυτοπεποίθηση
«H διαφορά ανάμεσα στο παιχνίδι των κερδισμένων και το παιχνίδι των χαμένων φαίνεται μέσα από έναν απλό αγώνα τένις. Το τένις, φαίνεται ένα παιχνίδι αλλά στην πραγματικότητα είναι δυο. Το ένα παιχνίδι παίζεται από επαγγελματίες (παθιασμένους εραστές του είδους)*. Το άλλο παίζεται από τους υπόλοιπους εμάς που θέλουμε να ανήκουμε στην πρώτη κατηγορία (αλλά καλώς ή κακώς, αγαθά κόποις κτώνται και σήμερα ο κόπος έχει αντικατασταθεί από τον εύκολο τρόπο). Παρόλο που οι παίκτες και στα δυο παιχνίδια χρησιμοποιούν τον ίδιο εξοπλισμό, την ίδια στολή, κανόνες και διαδικασία βαθμολόγησης, η φύση των δυο παιχνιδιών είναι απόλυτα διαφορετική. Οι επαγγελματίες κερδίζουν πόντους και οι υπόλοιποι χάνουν πόντους. Οι επαγγελματίες, κερδίζουν το 80% των πόντων τους μέσα από στρατηγικές κινήσεις και την αποφυγή λαθών και όχι μέσα από τις λάθος κινήσεις των άλλων. Οι υπόλοιποι χάνουν από ανεπάρκεια το 80% των πόντων τους. Συνεπώς ο πραγματικός νικητής δεν έχει ανάγκη τον χαμένο για να κερδίσει, απλά κερδίζει από μόνος του, μέσα από το ταλέντο (είναι ο σύγχρονος όρος αναζήτησης στελεχών στον χώρο του management). Στη Wall Street παίζονται και τα δυο παιχνίδια…η προσέλκυση υποψηφίων παικτών είναι τεράστια. Ωστόσο οι νικητές είναι λίγοι (και ο νοών νοήτο.» Simon Ramo 1975
Συμβουλές προς «ναυτιλομένους» επενδυτές – Γειά σου Ελλαδάρα με τις παροιμίες σου!
«Αν μπορείς να κοιτάξεις, δες. Αν μπορείς να δεις…παρατήρησε». Ζοζέ Σαραμάγκου. Δεν χρειάζεται να ξέρετε οικονομικά για να υποψιαστείτε πότε πιθανώς θα χάσετε λεφτά από τις επενδύσεις σας ή θα περιορίσετε τα κέρδη σας (βλέπε απληστία παραπάνω). Ψάξτε sites που δείχνουν πότε αυξάνεται η επισκεψιμότητα των chat rooms. Απλά κοινωνικά μαθηματικά. Όταν όλοι είναι στο Διαδίκτυο και μιλάνε ηλεκτρονικά, σημαίνει ότι δεν έχουν χρήματα να βγουν έξω, να ζήσουν, να επικοινωνήσουν ουσιαστικά, να αγγίξουν, να ταξιδέψουν, να κάνουν έρωτα….να (απ)ελευθερωθούν. Οιωνός αυξημένης ανεργίας, άρα και δυσοίωνης οικονομικής κατάστασης. Ή για τους πιο ψαγμένους, παρακολουθείτε τις ομιλίες των Αμερικανών κεντρικών τραπεζιτών. Ο Γκρίνσπαν έφυγε μα η Fed παραμένει και προειδοποιεί ανοικτά για το τι θα επέλθει.
«Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι». Αποφύγετε όλες τις επενδύσεις που θεωρούνται ΤΟΡ από την αγέλη. Και ΤΟΡ είναι αυτό που έχει πολλά χρώματα, όμορφο περιτύλιγμα, μπλα μπλα....Επιστρέψτε στα βασικά! Από το 400π.Χ υπάρχουν οι αρχές κατανομής κεφαλαίων και αποταμίευσης! Λίγα και καλά!
«Η σιωπή είναι το ισχυρότερο όπλο του κακού» Maurige Magre. Όποιος ακολουθεί την αγέλη, έχει την τάση να «φωνάζει» πολύ άρα σίγουρα δεν ξέρει ούτε το καλό αλλά ούτε και το κακό!
Μάρξα
Πέμπτη, Απριλίου 26, 2007
Πέμπτη, Φεβρουαρίου 01, 2007
Ακρότητες
"Θα ξεκινήσω με τη φράση ενός πολύ καλού μου φίλου πολιτικού που θεωρεί αποτυχία ολόκληρου του πολιτικού συστήματος τη συζήτηση για το άρθρο 16. Πράγματι, η ΝΔ αλλά και ως ένα βαθμό και το ΠΑΣΟΚ, δεν μπόρεσαν να αγγίξουν την ουσία του θέματος ώστε να ξεκινήσει ένας ουσιαστικός διάλογος για την αναβάθμιση της παιδείας μας με συγκεκριμένες προτάσεις και λύσεις. Η κυβέρνηση χωρίς καμία έμπνευση, με περισσή προχειρότητα μιλάει για μεταρρυθμίσεις στην παιδεία. Στην πραγματικότητα κρατάει την καυτή πατάτα που της πέταξε η Ευρωπαϊκή Ένωση περί μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και δεν ξέρει τι να την κάνει. Την πετάει πότε, πότε και στο ΠΑΣΟΚ επιθυμώντας να μοιραστεί μαζί του το κάψιμο απ’ αυτήν. Τα πραγματικά, όμως, προβλήματα του θέματος δεν έχουν δυστυχώς ακόμη τεθεί και πολύ περισσότερο δεν έχουν ακόμη συζητηθεί. Ανακάλυψα, λοιπόν, ότι τα προβλήματα μπορούν να εντοπιστούν από τις ακρότητες και των τεσσάρων εμπλεκόμενων μερών. Ακρότητες από την πλευρά της κυβέρνησης, ακρότητες από την πλευρά της αντιπολίτευσης (συνολικά), ακρότητες από την πλευρά των φοιτητών, ακρότητες από την πλευρά των ακαδημαϊκών. Ακρότητες και αδιαφορία από την πλευρά της κυβέρνησης να παρουσιάζει ως μεταρρύθμιση την αναθεώρηση του άρθρου 16, την κατάργηση του ασύλου, τον περιορισμό των αιώνιων φοιτητών, τη μείωση της εκπροσώπησης των φοιτητών στα συμβούλια τμημάτων των σχολών κ.λ.π. Αυτό δεν είναι μεταρρύθμιση στην παιδεία. Αυτά δεν είναι ουσιαστικές προτάσεις για την προώθηση της γνώσης. Καμία πρόταση για τον τρόπο αύξησης κονδυλίων για τα πανεπιστήμια, καμία καινοτομία για την ποιοτική τους αναβάθμιση, καμία διάθεση δημιουργίας ανταγωνιστικών σχολών ώστε να ισχυροποιηθούν και να ενισχυθούν τα πτυχία των φοιτητών στην αγορά εργασίας και το σημαντικότερο να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός πιο ανταγωνιστικού ελληνικού περιβάλλοντος.
Ακρότητες από την πλευρά της αντιπολίτευσης και των πολιτών που εκφράζονται μέσω αυτής. Διχασμένοι, λοιπόν, ξεκινούν μεγάλες αντιπαραθέσεις χωρίς να αγγίζουν, όμως, και πάλι την ουσία. Μπλοκαρισμένοι από την αναποτελεσματικότητα του εξεταστικού μας συστήματος και την υποβάθμιση των πανεπιστημίων και από την άλλη υπό την πίεση των ευρωπαϊκών κοινοτικών οδηγιών αλλά και των υπέρογκων ποσών που ούτως ή αλλιώς δαπανούν, νιώθουν ότι πρέπει να πουν ναι στην αναθεώρηση. Η άλλη αντιπολίτευση ενστερνίζεται το όχι επικαλούμενη το κατά τα άλλα ιστορικό και ιερό τρίπτυχο « Δημόσια Δωρεάν Παιδεία». Δεν ασχολούνται, όμως, και δεν έχουν καμία διάθεση ουσιαστικής ενίσχυσης της ποιότητας της δημόσιας παιδείας. Από το δημοτικό μέχρι το πανεπιστήμιο ο δρόμος της δημόσιας παιδείας δεν είναι ρόδινος…Νιώθω μεγάλο σεβασμό για το ρόλο του δασκάλου θεωρώντας ότι είναι ένα μοναδικό λειτούργημα και πράγματι υπάρχουν αξιόλογοι δημόσιοι λειτουργοί στα σχολειά μας σε όλες τις βαθμίδες. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν και αρκετοί, επιεικώς αναποτελεσματικοί, απράγμονες, φερόμενοι ως δάσκαλοι οι οποίοι με την ανοχή αλλά κυρίως με την αδυναμία άσκησης εξουσίας των διευθυντών συνεχίζουν στα δημόσια σχολεία και πανεπιστήμια να «παιδεύουν» εμάς και τα παιδιά μας. Καμία ουσιαστική πρόταση επ’ αυτού. Οι λέξεις αξιολόγηση, ποιότητα, αποτελεσματικότητα είναι λέξεις ταμπού για τη μερίδα εκείνη της αντιπολίτευσης που βολεύεται στη διατήρηση της «δημόσιας» κατάστασης θυμίζοντας μου το «Παπούτσι από τον τόπο σου και ας είναι μπαλωμένο». Και όλα αυτά γιατί δεν αντιμετωπίζουν το σχολείο ή το πανεπιστήμιο ως ένα οργανισμό που είτε το θέλουν είτε όχι προκειμένου να είναι επιτυχημένος θα πρέπει να είναι αποτελεσματικός με ό,τι αυτό συνεπάγεται από οικονομικής άποψης. Η συνύπαρξη δε και του ιδιωτικού τομέα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προκύπτει απ’ όλα τα παραπάνω. Είναι, όμως, εύκολο τα ιδιωτικά σχολεία και φροντιστήρια να αποτελέσουν τον αποδιοπομπαίο τράγο και ας εργάζονται περισσότερες ώρες οι εκπαιδευτικοί σε αυτά και ας αμείβονται αναγκαστικά λιγότερο (λόγω ανταγωνισμού) αναλογικά με τις ώρες εργασίας τους σε σχέση με τους δημόσιους λειτουργούς. Επιπλέον, οι ίδιοι αλλά και οι ιδιοκτήτες αυτών των σχολών βρίσκονται πάντα στην απέναντι όχθη, ως οι εκμεταλλευτές, και ας εκτίθενται περισσότερο και ας αγωνιούν για την προσωπική επιτυχία των παιδιών στερούμενοι πολλές φορές το κύρος και την εγκυρότητα του δημόσιου σχολείου. Όσο για τη «δωρεάν» παιδεία, αν προσπεράσουμε τη δευτεροβάθμια ταλαιπωρία, είναι πράγματι επίτευγμα και αποτέλεσμα αγώνων η δυνατότητα ίσων ευκαιριών στη μάθηση. Έχουμε, όμως, στην πραγματικότητα ίσες ευκαιρίες σπουδάζοντας σε πανεπιστήμια που σιγά σιγά ξεπερνιούνται από την αγορά και την παγκόσμια διαμορφούμενη κατάσταση. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να καταθέσω προσωπική μαρτυρία. Είχα ταξιδέψει ένα καλοκαίρι στην Αγγλία όπου παρακολούθησα σε ηλικία 18 ετών κύκλο σεμιναρίων σε κολλέγιο στο Norwich. Ένιωσα πραγματικά άσχημα όταν, αν εξαιρέσεις τους Άραβες που στερούνταν βασικών γνώσεων, συμφοιτητές από άλλες χώρες, Γερμανοί, Ιάπωνες, Ιταλοί είχαν απίστευτη εξοικείωση με τους Η/Υ, γνώριζαν τι σημαίνει μελετώ στη βιβλιοθήκη και μαζεύω στοιχεία για τις εργασίες μου, ήξεραν να μελετούν με έναν τρόπο έξω από τη στείρα αποστήθιση κάποιων κειμένων και ήταν μόλις 18 ετών. Και τότε μετάνιωσα που για ιδεολογικούς και μόνο λόγους αρνήθηκα να ενταχθώ σε ιδιωτικό σχολείο όταν μου δόθηκε η ευκαιρία. Αυτό ως παρατήρηση για το ίσες ευκαιρίες. Δυστυχώς, λοιπόν, η κατάκτηση της δωρεάν παιδείας δεν συνοδεύεται από βελτίωση της ποιότητας τους, από έκρηξη γνώσεων και ιδεών, δεν οδηγεί στη δημιουργία επιστημόνων που θα οδηγήσουν τη χώρα μας πιο μπροστά σε όλους τους τομείς και τα επίπεδα.
Για να περάσουμε τώρα στις ακρότητες από την πλευρά των φοιτητών, αυτών των παιδιών που νιώθουν για άλλη μια φορά την ανασφάλεια και το φόβο για το μέλλον τους. Η επιλογή των σχολών τους προέκυψε από ένα συνδυασμό των όχι και τόσο ξεκάθαρων θέλω, ίσως ανάμεικτα με τα θέλω των γονιών τους (και πώς θα μπορούσαν άλλωστε να έχουν ξεκάθαρη εικόνα της αγοράς και των σχολών αφού ο σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός γίνεται στο σχολείο τους για να συμπληρωθούν οι ώρες κάθε λογής ειδικοτήτων των εκπαιδευτικών). Εισάγονται, λοιπόν, σε σχολές που τις περισσότερες φορές δεν λαχταρούν, μάλλον από σύμπτωση βρέθηκαν σε αυτές, τύχη ή ατυχία θα φανεί αργότερα. Ταλαιπωρημένοι από ένα εξεταστικό σύστημα (χωράει ξεχωριστή συζήτηση), βρίσκονται σε μία σχολή (την θέλουν ή όχι, πολλές φορές αργούν να το απαντήσουν) και πάνω που πάνε να την συνηθίσουν έρχεται η βόμβα ότι δεν είναι μόνοι τους στο χορό. Μη κρατικά, δηλαδή τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα σε περισσότερους που έχουν και τη σιγουριά της οικονομικής υπεροχής. Με αυτά και με αυτά έχουμε φτάσει να είναι υπό κατάληψη τόσους μήνες τώρα τα δημόσια ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Άφησα τελευταία την ακαδημαϊκή κοινότητα και τις ακρότητές της. Ή να πω καλύτερα ακαδημαϊκή οικογένεια, χωρίς εισαγωγικά. Γιοι, κόρες, σύζυγοι, ερωμένες, όλοι μια οικογένεια αλλά μόνο αυτοί. Μία κάστα που αποφασίζει για την παιδεία των υπολοίπων. Κάποιοι από αυτούς, περισσότερο ευσυνείδητοι προσπαθούν και πράγματι τιμούν τον τίτλο του ακαδημαϊκού. Κάποιοι άλλοι δεν μπαίνουν στον κόπο γιατί απλούστατα δεν έχουν να απολογηθούν σε κανέναν, δεν ελέγχονται και το σημαντικότερο, όπως λέτε κύριε Ανδρουλάκη, άλλη μία κοινωνική αδικία στημένη στην κοινωνική δικαιοσύνη : ίση αμοιβή για όλους τους καθηγητές, Κουτσοί, στραβοί όλοι στον Άγιο Παντελεήμονα…Αλίμονο στους φοιτητές μας που περιμένουν εναγωνίως να γίνουν ολοκληρωμένοι επιστήμονες, δημιουργοί καινοτόμων ιδεών, ανταγωνιστικοί στην αγορά εργασίας.
Θα κλείσω, λοιπόν, με αυτή τη φράση : «η κοινωνική δικαιοσύνη μπορεί να οδηγήσει στην μεγαλύτερη κοινωνική αδικία». Ας το βάλουμε καλά στο μυαλό μας και ας ξεκινήσουμε ένα πραγματικό διάλογο με κοινωνική συνείδηση. Απαιτούνται θαρραλέες προτάσεις και αποφάσεις και όχι μεταρρυθμίσεις ανέμπνευστες, πρόχειρες και ρηχές".
Πέμπτη, Ιανουαρίου 25, 2007
Μαίρη Παναγιωταρά
Μάιρη Παναγιωταρά (μέσω email στις 19/1/07):
Στο συνέδριο της βασιλικής Ακαδημίας που έγινε το 1986 στο Λονδίνο ορίστηκε ότι το χάος είναι η στοχαστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται σε ένα ντετερμινιστικό σύστημα. Η στοχαστική συμπεριφορά δεν έχει νόμους και τάξη και καθοδηγείται από το τυχαίο.
Όταν έμαθα ότι το θηλυκό πόκερ αναφέρεται στη διαχείριση της αβεβαιότητας σκέφτηκα ότι έπρεπε να το διαβάσω. Ψέματα. Θα το διάβαζα γιατί συμβαίνει να είμαι συνεπής στα ραντεβού μου μαζί σας τα τελευταία χρόνια. Πρόκληση για «δημιουργική αμφιβολία». Σπάνια. Όμορφη. Αναγκαία.
Από την κυρία Κάπα, τη Σοφί, την Ελένη, τη Σαπφώ, τη Δήμητρα στη Μόκα. Η πορεία είναι πρώτα δική σας. Είναι φυσικό να μη σας εκπλήσσει. Ένας συνεπής αναγνώστης σας είναι πια ακόλουθος των δικών σας σκέψεων: υιοθετεί τα ίδια δρομολόγια με λίγο χρόνο διαφορά. Πάντα μαζί και χώρια. Σαν να μη γίνεται αλλιώς…
«Είχα περάσει τη ζωή μου αποφεύγοντας το θέμα των χρημάτων, ταυτιζόμενος βιωματικά με τον κόσμο των φτωχών… Είμαι αριστερός τον 21ο αιώνα σημαίνει αγωνίζομαι για ένα ανοιχτό, ανταγωνιστικό αλλά δίκαιο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα με ετερογένεια, ευελιξία και αλληλεγγύη, που πολλαπλασιάζει τις ευκαιρίες, τις δυνατότητες και τις επιλογές για όλους και, ειδικά για τους οικονομικά αδυνάτους του πλανήτη. Αυτός είναι ένας ρεαλιστικός οικονομικός κοινωνικός και ηθικός διεθνισμός της Αριστεράς». Ίσως να είναι οι πιο εξομολογητικές γραμμές που έχετε γράψει, χωρίς το παραμικρό ίχνος της πολιτικής αμηχανίας από τις αρχές του ενενήντα, χωρίς το συγγραφικό προσωπείο μιας παρτίδας πόκερ, ή ενός τάγκο με τον Τσε: μια σαφής προσωπική αφετηρία και μια αποφορτισμένη οραματική κατάληξη αριστερού περιεχομένου.
Είστε απόλυτα πειστικός. Η ηρωίδα όμως; Ο αριστερός του 21ου αιώνα μπορεί να κουβαλά το δικό σας πολιτικό βίωμα, αλλά και πολύ φτωχότερο από αυτό. Η μούσα των τριάντα κάτι , που τον ψυχρό πόλεμο τον ακούμπησε(;) στα παιδικά της χρόνια (όπως εγώ) και δόμησε μια αριστερή σκέψη ανάμεσα στα πεσμένα τείχη και το τραύλισμα των αριστερών σχηματισμών, έχει όραμα και με ποιες συνιστώσες; Οφείλω να ομολογήσω ότι στα ζητήματα της χρηματοοικονομικής δράσης η Μόκα είναι λαλίστατη.
Κύριε Ανδρουλάκη. Δεν ξέρω αν σας απευθύνομαι για να σας εκθέσω τις σκέψεις μου ή για να σας ευχαριστήσω. Για το πρόσωπο της Μόκας είστε οπαδός της σύνθεσης, όπως αποκαλύπτετε από την πρώτη παράγραφο. Η Μόκα είναι μι γυναίκα που έχει αθροιστικά τα ισάριθμα και σε μεγαλύτερο βαθμό από τις άλλες. Δηλαδή είναι μούσα. Για το δικό σας πρόσωπο δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να πειστώ στην ίδια διαδρομή. Εκείνο που προφανώς δεν είχατε, αλλά τώρα πια έχετε, είναι οι ώρες πτήσεις του διανοούμενου. Μετά από μερικά χρόνια μπορέσατε να σχεδιάσετε στο αεροπλάνο το βιβλίο. Όταν πηγαίνατε με την China airlines στον Τσε δεν μπορούσατε. Κατά τα λοιπά συνεχίζετε πάνω σε αυτά που καταθέσατε όλα αυτά τα χρόνια. Η διαλεκτική του πάθους (σελ.37) με σπρώχνει στο «Σωσία και στους Δαίμονες του Πάθους». Έχουν περάσει δεκατρία χρόνια και οι παθιασμένοι δαίμονες δεν απουσιάζουν από τις σελίδες, δεν εκτοπίζονται από την ισχύ της χρηματοοικονομίας.
Μόνο στη σκέψη της Μόκας εκτοπίστηκαν: «Δεν μπορούσα να συνηθίσω στην ιδέα ότι θα περνούσα όλη μου τη ζωή συγκρίνοντας πεθαμένους λογοτέχνες και πεθαμένες γλώσσες». Αλήθεια, πέθανε ο Σοφοκλής; Μήπως ο Ντοστογιέφσκι; Η χρήση της δημοτικής και η γλωσσική μεταρρύθμιση του Λένιν θανάτωσαν τη γλώσσα τους; Η σκέψη μου πήγε στο «Σωσία» και ας μην έκανα παιδί μαζί του. Μετά στον «Παίχτη» και ας μην φημίζομαι για τις επιδόσεις μου στο πόκερ. Μετά στους «Δαιμονισμένους»… ζητώ συγνώμη από τη μούσα σας που δεν έχουμε τους ίδιους νεκρούς. Η επιλογή της να γυρίσει την πλάτη σε τόσους πεθαμένους πιθανότατα οφείλεται στο γεγονός ότι αδυνατεί να τελέσει τα μνημόσυνα που τους αξίζουν. Σοφή επιλογή.
Οι εραστές της Παρασκευής προβάλλουν ως δαίμονες του πάθους. Καταθέτουν την ταυτότητα του φύλου τους, μέσω της ισχύος της ηδονής τους, αχαλίνωτα, μια φορά την εβδομάδα. Στις περιγραφές δεν υπάρχει ίχνος προσωπικής κατάθεσης. Δίψα απόλυτη χωρίς γενεσιουργά αίτια. Συνευρέσεις που αντιστοιχούν στην «ιστορία χωρίς ανθρώπους» του Μπροντέλ (σελ.148, συμφωνώ ότι ο Μπροντέλ είναι ίσως ο μεγαλύτερος ιστορικός του 20ου αιώνα). Αλήθεια, οι δημογραφικοί δέκτες του Μπροντέλ δεν είναι όμοιοι με τους σαρκικούς δέκτες της ερωτικής πράξης κάθε Παρασκευή; Αν όχι, πώς εξηγείται η ανάγκη του ίδιου του συγγραφέα να καταθέσει μια ερωτική εξομολόγηση ο ίδιος για λογαριασμό του εραστή; (σελ.31) «….. Έχουμε συνεπώς κίνητρα οικονομικά, κίνητρα εξουσίας και κίνητρα εκτίμησης».
Μπαίνω στον πειρασμό να διευκρινίσω ότι τα κίνητρα εκτίμησης είναι οι συνιστώσες του αξιακού συστήματος που φέρουμε. Ίσως θα μπορούσα να πω ότι όταν το αξιακό μας σύστημα δεν είναι ελλειμματικό, η «φρενίτιδα του επαγγέλματος (σελ.103)» δεν αρκεί για να εμποδίσει την αναγνώριση «της απλήρωτης εργασίας των γυναικών». Δεν είναι δική μου επισήμανση ηθικολογικού χαρακτήρα. Ο ίδιος ο συγγραφέας νιώθει την ανάγκη (σελ.101) να αποτίσει τον δέοντα φόρο τιμής σε κάποιους ταπεινούς και καταφρονεμένους της ιστορίας. Φορέας ο ίδιος ενός αξιακού συστήματος, με προσλαμβάνουσες είκοσι χρόνια παλαιότερες από αυτές της μούσας του, αναγκάζεται να αναφερθεί στην απότιση φόρου τιμής και σε μια γλώσσα κατανοητή από τη συνομιλήτριά του. Προβαίνει στη μετάφραση, ή μάλλον, στη μετατροπή του μεγέθους, από ηθική αξιολόγηση σε οικονομική αποτίμηση, προκειμένου να γίνει πειστικός. Και γίνεται. Η μούσα νιώθει ένοχη που αγνόησε το οικονομικό μέγεθος. Η πληρότητα στη σκέψη του συγγραφέα είναι προφανής. Η πληρότητα στη σκέψη της μούσας δεν είναι προφανής.
Σε ευαίσθητες ισορροπίες κινείται η συζήτηση για τον πολιτισμό της ντροπής. Σε συνέχιση της νύξης του συγγραφέα (σελ.117), η ευρυμαθής μούσα απαντάει για τον αρχαϊκό άνθρωπο και ο διάλογος γλιστράει στον Όμηρο (σελ.118). Η δική μου δημιουργική αμφιβολία γεννιέται. Ο αρχαϊκός άνθρωπος ταυτίζεται με τον άνθρωπο της κλασσικής σκέψης; Ο Αγαμέμνων του Ομήρου είναι ίδιος με τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου; Η ντροπή είναι η ακριβής μετάφραση της αιδούς; Η αιδώς δεν είναι το αποτέλεσμα της ύβρεως; Η ύβρις προκύπτει ή όχι από το ξεπέρασμα του μέτρου; Η ντροπή δεν είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας; Η αμαρτία δεν προκαλείται από την άρνηση της υπακοής; Το μέτρο και η τήρησή του έχει σκοπό τη διαμόρφωση στάσης ζωής. Η υπακοή έχει σκοπό την τήρηση των κανόνων. Το τρίπτυχο μέτρο – ύβρις – αιδώς, σημαίνει ακριβώς υπακοή – αμαρτία – ντροπή; Ένας πρώην μελετητής της συγκριτικής λογοτεχνίας που δεν αντέχει πεθαμένους συγγραφείς και γλώσσες δεν μπορεί να απαντήσει ούτε θετικά ούτε αρνητικά. Μπορεί, όμως, να ακούει για τον ελληνικό και το ρωμαϊκό κόσμο και απλουστευτικά να απαντά για τον αρχαϊκό άνθρωπο.
Ξαφνικά μέσα στις σελίδες βολτάρει μια Σουηδέζα που δεν είναι η Μπριγκτίτα. Η Έντα. Η ξέμπαρκη πετυχημένη γυναίκα με τον υπολογιστή, με αδύναμα τα ωάρια πριν από τα σαράντα… μια γυναίκα που σχεδόν λυπηθήκατε κάποτε σε μια πτήση για το Χονγκ Κονγκ… Αλήθεια, η Μόκα δε θα ταξίδευε με τον υπολογιστή στο αεροπλάνο; Αν τη ρωτούσατε γιατί δεν παντρεύτηκε, δε θα απαντούσε ότι οι «πετυχημένοι άντρες δεν την πέφτουν για γάμο σε μια γυναίκα με master, σε μια ομότιμή τους ανταγωνίστρια:» (Αλήθεια, η Μόκα αναγνωρίζει το πρόσωπο του Νάσερ;) Μήπως το μαυράκι στο Πόρτο Σάντο δε θα άφηνε περιθώρια σε έναν άνδρα να ξεστομίσει μια τέτοια ερώτηση; Η ύπαρξη του παιδιού ξεπλένει τις ελλιπείς ή αδύναμες εκφράσεις της γυναίκας; Η μητρότητα είναι η κορυφωμένη εικόνα του θηλυκού. Αυτό σημαίνει ότι οι προϋποθέσεις επιλογής της μητρότητας δεν προσδιορίζουν την ποιότητα της θηλυκής στάσης; Αλήθεια, γιατί η Μόκα έκανε παιδί με το σωσία; Αρκέστηκε στο πανομοιότυπο γιατί το πρωτότυπο την απέρριψε; Πόση εκτίμηση μπορεί να εισπράξει αυτή η επιλογή; Υπάρχει μια ανικανότητα διαχείρισης πάθους, που επιβεβαιώνεται και στο τέλος, όταν η παρουσία του Μάικλ είναι ικανή να την εκτοπίσει. Ο ίδιος ο συγγραφέας με τους αλχημιστές του περασμένου χρόνου αποδεικνύει ότι η ανικανότητα διαχείρισης πάθους μπορεί να είναι ανεκτή σε έναν ηγέτη. Σε έναν επικεφαλής διαχείρισης όμως; Η ιστορία γράφεται από παθιασμένους. Η διαχείριση ασκείται από αυτοελεγχόμενους.
Διαβάζω και παλλινδρομώ: από την αντιδιαστολή της μοδίστρας και του τσαγκάρη (σελ.61) επιστρέφω ξανά στο μαυράκι του Πόρτο Σάντο. Κινούμαι απλά στην πορεία που μου χάραξε ο συγγραφέας και σκέφτομαι ότι στην αναπαραγωγική διαδικασία τα δυο φύλα λειτουργούν αντιθετικά. Το θηλυκό δίνει τα πάντα ενώ το αρσενικό τα ελάχιστα. Ένα σπερματοζωάριο είναι μια ποσοτικά ασήμαντη μονάδα στο σπέρμα, ενώ το ωάριο είναι μοναδικό. Το θηλυκό λειτουργεί με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομία, την πλήρη κατάθεση για την πλήρη απόδοση, (όπως ακριβώς τα ρεβίθια παράγουν τα περισσότερα δυνατά γεύματα), ενώ το αρσενικό λειτουργεί με μια απόλυτη σπατάλη. Στην αναπαραγωγή το θηλυκό πορεύεται με το ολιγάριθμο, ενώ το αρσενικό με το σχεδόν απειράριθμο. Το μαυράκι στο Πόρτο Σάντο οφείλεται στο άπαν της μητέρας και στη γενναιοδωρία του σωσία. Μια γενναιοδωρία που προκύπτει από ένα τόσο μεγάλο πλήθος, ώστε να μην αντιστοιχεί ούτε καν στο φιλοδώρημα του τσιγκούνη.
Η Μόκα καταθέτει τον εαυτό της στο σωσία του πόθου της. Τιμημένη μητρότητα που καλύπτει τέλεια την ξέμπαρκη πετυχημένη γυναίκα στα μάτια του αρσενικού συνομιλητή. Κι όμως, γνώστης ο συγγραφέας της θηλυκής σκέψης βάζει την ίδια γυναίκα να ψηφίζει στην τελευταία σελίδα την πιο σημαντική εκδοχή της θηλυκής επιτυχίας. Εκείνη ψηφίζει την Κλάρα Γκέντμαρτ με κριτήριο τη μητρότητα. Μια άλλη γυναίκα πώς θα αξιολογούσε τη δική της μητρότητα συμβιβασμού, κατά περίεργο τρόπο ελλειμματική, όπως άλλωστε και το αξιακό της σύστημα; Ίσως να μην κάνει λάθος. Ίσως να μην υπάρχουν ελλείμματα Ας μην ξεχνάμε ότι η Μαίρη η Παναγιωταρά, την οποία η Μόκα ξέχασε (αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να την αντιπροσωπεύσει σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία) όταν δηλώνει την ταυτότητά της ομολογεί: εργαζόμενη μητέρα καλή νοικοκυρά, ένα ζώο δηλαδή κανονικό. Η λέξη γυναίκα δεν υπάρχει, παρά μόνο περιγράφεται η εξαντλημένη, ληστευμένη θηλυκότητα που ένας άνδρας ονομάζει φροντίδα, αφοσίωση και το μεγαλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να αποτίσει φόρο τιμής.
Κύριε Ανδρουλάκη. Οι χρόνοι μου δε μου επιτρέπουν να διαβάσω ένα βιβλίο που δεν απολαμβάνω. Αν διαπιστώνω ότι θα ήθελα ο συγγραφέας να γράψει και άλλα είναι γιατί θα ήθελα η ανάγνωση να μην είχε τελειώσει ακόμη. Σας ευχαριστώ που με σπρώχνετε στα εφηβικά μου διαβάσματα, στις «αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων». Η μούσα σας είναι βέβαιο ότι θα κυβερνήσει στο μέλλον. Όσοι βλέπουν σε αυτήν τη Ντόρα Μπακογιάννη προφανώς δεν είναι καλοί αναγνώστες. Παρόλα αυτά, θα είναι μια πρωθυπουργός που σίγουρα δε θα εκπροσωπεί εμένα (όπως πολλοί προηγούμενοί της) και που με το Σοφοκλή και το Ντοστογιέφσκι έχει μια σχέση βιβλιοθήκης (όπως πολλοί προηγούμενοί της). Εγώ και εκείνη δεν έχουμε τους ίδιους πεθαμένους. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε τους ίδιους ζωντανούς. Πείτε της μόνο ότι το να κυβερνά κάποιος αυτόν τον τόπο θα είναι μια διαχείριση υψηλού ρίσκου. Ο ευρυμαθής πλανάται αν νομίζει ότι είναι εμπνευσμένος. Μετατρέψτε την ιστορία σε οικονομικό μέγεθος. Μπορείτε να το κάνετε. Θα σας καταλάβει.
Σας ευχαριστώ που μου χαρίσατε μια παλίνδρομη απολαυστική ανάγνωση.
Μαίρη Παναγιωταρά
(Γεννήθηκα μετά το 1969 και η δουλειά μου δε μου αποφέρει 100.000 δολάρια ετησίως, ώστε να εξαγοράσω την ισοτιμία μέσα στο σπίτι μου. Ο όρος φεμινισμός του χρήματος είναι πολύ αταίριαστος για γυναίκες και μητέρες σαν εμένα. Αλήθεια, αντίστροφη έρευνα, δηλ. πόσο χαμηλό πρέπει να είναι το ετήσιο εισόδημα ενός άνδρα στις ΗΠΑ, ώστε να συμβάλλει στην οικιακή δραστηριότητα υπάρχει;)
Υ.Γ. Ο επιμελητής σας δεν πρόσεξε το λάθος στη σελίδα 156. Οι μέθοδοι είναι διάφορες και όχι διάφοροι.
Στο συνέδριο της βασιλικής Ακαδημίας που έγινε το 1986 στο Λονδίνο ορίστηκε ότι το χάος είναι η στοχαστική συμπεριφορά που εκδηλώνεται σε ένα ντετερμινιστικό σύστημα. Η στοχαστική συμπεριφορά δεν έχει νόμους και τάξη και καθοδηγείται από το τυχαίο.
Όταν έμαθα ότι το θηλυκό πόκερ αναφέρεται στη διαχείριση της αβεβαιότητας σκέφτηκα ότι έπρεπε να το διαβάσω. Ψέματα. Θα το διάβαζα γιατί συμβαίνει να είμαι συνεπής στα ραντεβού μου μαζί σας τα τελευταία χρόνια. Πρόκληση για «δημιουργική αμφιβολία». Σπάνια. Όμορφη. Αναγκαία.
Από την κυρία Κάπα, τη Σοφί, την Ελένη, τη Σαπφώ, τη Δήμητρα στη Μόκα. Η πορεία είναι πρώτα δική σας. Είναι φυσικό να μη σας εκπλήσσει. Ένας συνεπής αναγνώστης σας είναι πια ακόλουθος των δικών σας σκέψεων: υιοθετεί τα ίδια δρομολόγια με λίγο χρόνο διαφορά. Πάντα μαζί και χώρια. Σαν να μη γίνεται αλλιώς…
«Είχα περάσει τη ζωή μου αποφεύγοντας το θέμα των χρημάτων, ταυτιζόμενος βιωματικά με τον κόσμο των φτωχών… Είμαι αριστερός τον 21ο αιώνα σημαίνει αγωνίζομαι για ένα ανοιχτό, ανταγωνιστικό αλλά δίκαιο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα με ετερογένεια, ευελιξία και αλληλεγγύη, που πολλαπλασιάζει τις ευκαιρίες, τις δυνατότητες και τις επιλογές για όλους και, ειδικά για τους οικονομικά αδυνάτους του πλανήτη. Αυτός είναι ένας ρεαλιστικός οικονομικός κοινωνικός και ηθικός διεθνισμός της Αριστεράς». Ίσως να είναι οι πιο εξομολογητικές γραμμές που έχετε γράψει, χωρίς το παραμικρό ίχνος της πολιτικής αμηχανίας από τις αρχές του ενενήντα, χωρίς το συγγραφικό προσωπείο μιας παρτίδας πόκερ, ή ενός τάγκο με τον Τσε: μια σαφής προσωπική αφετηρία και μια αποφορτισμένη οραματική κατάληξη αριστερού περιεχομένου.
Είστε απόλυτα πειστικός. Η ηρωίδα όμως; Ο αριστερός του 21ου αιώνα μπορεί να κουβαλά το δικό σας πολιτικό βίωμα, αλλά και πολύ φτωχότερο από αυτό. Η μούσα των τριάντα κάτι , που τον ψυχρό πόλεμο τον ακούμπησε(;) στα παιδικά της χρόνια (όπως εγώ) και δόμησε μια αριστερή σκέψη ανάμεσα στα πεσμένα τείχη και το τραύλισμα των αριστερών σχηματισμών, έχει όραμα και με ποιες συνιστώσες; Οφείλω να ομολογήσω ότι στα ζητήματα της χρηματοοικονομικής δράσης η Μόκα είναι λαλίστατη.
Κύριε Ανδρουλάκη. Δεν ξέρω αν σας απευθύνομαι για να σας εκθέσω τις σκέψεις μου ή για να σας ευχαριστήσω. Για το πρόσωπο της Μόκας είστε οπαδός της σύνθεσης, όπως αποκαλύπτετε από την πρώτη παράγραφο. Η Μόκα είναι μι γυναίκα που έχει αθροιστικά τα ισάριθμα και σε μεγαλύτερο βαθμό από τις άλλες. Δηλαδή είναι μούσα. Για το δικό σας πρόσωπο δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να πειστώ στην ίδια διαδρομή. Εκείνο που προφανώς δεν είχατε, αλλά τώρα πια έχετε, είναι οι ώρες πτήσεις του διανοούμενου. Μετά από μερικά χρόνια μπορέσατε να σχεδιάσετε στο αεροπλάνο το βιβλίο. Όταν πηγαίνατε με την China airlines στον Τσε δεν μπορούσατε. Κατά τα λοιπά συνεχίζετε πάνω σε αυτά που καταθέσατε όλα αυτά τα χρόνια. Η διαλεκτική του πάθους (σελ.37) με σπρώχνει στο «Σωσία και στους Δαίμονες του Πάθους». Έχουν περάσει δεκατρία χρόνια και οι παθιασμένοι δαίμονες δεν απουσιάζουν από τις σελίδες, δεν εκτοπίζονται από την ισχύ της χρηματοοικονομίας.
Μόνο στη σκέψη της Μόκας εκτοπίστηκαν: «Δεν μπορούσα να συνηθίσω στην ιδέα ότι θα περνούσα όλη μου τη ζωή συγκρίνοντας πεθαμένους λογοτέχνες και πεθαμένες γλώσσες». Αλήθεια, πέθανε ο Σοφοκλής; Μήπως ο Ντοστογιέφσκι; Η χρήση της δημοτικής και η γλωσσική μεταρρύθμιση του Λένιν θανάτωσαν τη γλώσσα τους; Η σκέψη μου πήγε στο «Σωσία» και ας μην έκανα παιδί μαζί του. Μετά στον «Παίχτη» και ας μην φημίζομαι για τις επιδόσεις μου στο πόκερ. Μετά στους «Δαιμονισμένους»… ζητώ συγνώμη από τη μούσα σας που δεν έχουμε τους ίδιους νεκρούς. Η επιλογή της να γυρίσει την πλάτη σε τόσους πεθαμένους πιθανότατα οφείλεται στο γεγονός ότι αδυνατεί να τελέσει τα μνημόσυνα που τους αξίζουν. Σοφή επιλογή.
Οι εραστές της Παρασκευής προβάλλουν ως δαίμονες του πάθους. Καταθέτουν την ταυτότητα του φύλου τους, μέσω της ισχύος της ηδονής τους, αχαλίνωτα, μια φορά την εβδομάδα. Στις περιγραφές δεν υπάρχει ίχνος προσωπικής κατάθεσης. Δίψα απόλυτη χωρίς γενεσιουργά αίτια. Συνευρέσεις που αντιστοιχούν στην «ιστορία χωρίς ανθρώπους» του Μπροντέλ (σελ.148, συμφωνώ ότι ο Μπροντέλ είναι ίσως ο μεγαλύτερος ιστορικός του 20ου αιώνα). Αλήθεια, οι δημογραφικοί δέκτες του Μπροντέλ δεν είναι όμοιοι με τους σαρκικούς δέκτες της ερωτικής πράξης κάθε Παρασκευή; Αν όχι, πώς εξηγείται η ανάγκη του ίδιου του συγγραφέα να καταθέσει μια ερωτική εξομολόγηση ο ίδιος για λογαριασμό του εραστή; (σελ.31) «….. Έχουμε συνεπώς κίνητρα οικονομικά, κίνητρα εξουσίας και κίνητρα εκτίμησης».
Μπαίνω στον πειρασμό να διευκρινίσω ότι τα κίνητρα εκτίμησης είναι οι συνιστώσες του αξιακού συστήματος που φέρουμε. Ίσως θα μπορούσα να πω ότι όταν το αξιακό μας σύστημα δεν είναι ελλειμματικό, η «φρενίτιδα του επαγγέλματος (σελ.103)» δεν αρκεί για να εμποδίσει την αναγνώριση «της απλήρωτης εργασίας των γυναικών». Δεν είναι δική μου επισήμανση ηθικολογικού χαρακτήρα. Ο ίδιος ο συγγραφέας νιώθει την ανάγκη (σελ.101) να αποτίσει τον δέοντα φόρο τιμής σε κάποιους ταπεινούς και καταφρονεμένους της ιστορίας. Φορέας ο ίδιος ενός αξιακού συστήματος, με προσλαμβάνουσες είκοσι χρόνια παλαιότερες από αυτές της μούσας του, αναγκάζεται να αναφερθεί στην απότιση φόρου τιμής και σε μια γλώσσα κατανοητή από τη συνομιλήτριά του. Προβαίνει στη μετάφραση, ή μάλλον, στη μετατροπή του μεγέθους, από ηθική αξιολόγηση σε οικονομική αποτίμηση, προκειμένου να γίνει πειστικός. Και γίνεται. Η μούσα νιώθει ένοχη που αγνόησε το οικονομικό μέγεθος. Η πληρότητα στη σκέψη του συγγραφέα είναι προφανής. Η πληρότητα στη σκέψη της μούσας δεν είναι προφανής.
Σε ευαίσθητες ισορροπίες κινείται η συζήτηση για τον πολιτισμό της ντροπής. Σε συνέχιση της νύξης του συγγραφέα (σελ.117), η ευρυμαθής μούσα απαντάει για τον αρχαϊκό άνθρωπο και ο διάλογος γλιστράει στον Όμηρο (σελ.118). Η δική μου δημιουργική αμφιβολία γεννιέται. Ο αρχαϊκός άνθρωπος ταυτίζεται με τον άνθρωπο της κλασσικής σκέψης; Ο Αγαμέμνων του Ομήρου είναι ίδιος με τον Αγαμέμνονα του Αισχύλου; Η ντροπή είναι η ακριβής μετάφραση της αιδούς; Η αιδώς δεν είναι το αποτέλεσμα της ύβρεως; Η ύβρις προκύπτει ή όχι από το ξεπέρασμα του μέτρου; Η ντροπή δεν είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας; Η αμαρτία δεν προκαλείται από την άρνηση της υπακοής; Το μέτρο και η τήρησή του έχει σκοπό τη διαμόρφωση στάσης ζωής. Η υπακοή έχει σκοπό την τήρηση των κανόνων. Το τρίπτυχο μέτρο – ύβρις – αιδώς, σημαίνει ακριβώς υπακοή – αμαρτία – ντροπή; Ένας πρώην μελετητής της συγκριτικής λογοτεχνίας που δεν αντέχει πεθαμένους συγγραφείς και γλώσσες δεν μπορεί να απαντήσει ούτε θετικά ούτε αρνητικά. Μπορεί, όμως, να ακούει για τον ελληνικό και το ρωμαϊκό κόσμο και απλουστευτικά να απαντά για τον αρχαϊκό άνθρωπο.
Ξαφνικά μέσα στις σελίδες βολτάρει μια Σουηδέζα που δεν είναι η Μπριγκτίτα. Η Έντα. Η ξέμπαρκη πετυχημένη γυναίκα με τον υπολογιστή, με αδύναμα τα ωάρια πριν από τα σαράντα… μια γυναίκα που σχεδόν λυπηθήκατε κάποτε σε μια πτήση για το Χονγκ Κονγκ… Αλήθεια, η Μόκα δε θα ταξίδευε με τον υπολογιστή στο αεροπλάνο; Αν τη ρωτούσατε γιατί δεν παντρεύτηκε, δε θα απαντούσε ότι οι «πετυχημένοι άντρες δεν την πέφτουν για γάμο σε μια γυναίκα με master, σε μια ομότιμή τους ανταγωνίστρια:» (Αλήθεια, η Μόκα αναγνωρίζει το πρόσωπο του Νάσερ;) Μήπως το μαυράκι στο Πόρτο Σάντο δε θα άφηνε περιθώρια σε έναν άνδρα να ξεστομίσει μια τέτοια ερώτηση; Η ύπαρξη του παιδιού ξεπλένει τις ελλιπείς ή αδύναμες εκφράσεις της γυναίκας; Η μητρότητα είναι η κορυφωμένη εικόνα του θηλυκού. Αυτό σημαίνει ότι οι προϋποθέσεις επιλογής της μητρότητας δεν προσδιορίζουν την ποιότητα της θηλυκής στάσης; Αλήθεια, γιατί η Μόκα έκανε παιδί με το σωσία; Αρκέστηκε στο πανομοιότυπο γιατί το πρωτότυπο την απέρριψε; Πόση εκτίμηση μπορεί να εισπράξει αυτή η επιλογή; Υπάρχει μια ανικανότητα διαχείρισης πάθους, που επιβεβαιώνεται και στο τέλος, όταν η παρουσία του Μάικλ είναι ικανή να την εκτοπίσει. Ο ίδιος ο συγγραφέας με τους αλχημιστές του περασμένου χρόνου αποδεικνύει ότι η ανικανότητα διαχείρισης πάθους μπορεί να είναι ανεκτή σε έναν ηγέτη. Σε έναν επικεφαλής διαχείρισης όμως; Η ιστορία γράφεται από παθιασμένους. Η διαχείριση ασκείται από αυτοελεγχόμενους.
Διαβάζω και παλλινδρομώ: από την αντιδιαστολή της μοδίστρας και του τσαγκάρη (σελ.61) επιστρέφω ξανά στο μαυράκι του Πόρτο Σάντο. Κινούμαι απλά στην πορεία που μου χάραξε ο συγγραφέας και σκέφτομαι ότι στην αναπαραγωγική διαδικασία τα δυο φύλα λειτουργούν αντιθετικά. Το θηλυκό δίνει τα πάντα ενώ το αρσενικό τα ελάχιστα. Ένα σπερματοζωάριο είναι μια ποσοτικά ασήμαντη μονάδα στο σπέρμα, ενώ το ωάριο είναι μοναδικό. Το θηλυκό λειτουργεί με τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομία, την πλήρη κατάθεση για την πλήρη απόδοση, (όπως ακριβώς τα ρεβίθια παράγουν τα περισσότερα δυνατά γεύματα), ενώ το αρσενικό λειτουργεί με μια απόλυτη σπατάλη. Στην αναπαραγωγή το θηλυκό πορεύεται με το ολιγάριθμο, ενώ το αρσενικό με το σχεδόν απειράριθμο. Το μαυράκι στο Πόρτο Σάντο οφείλεται στο άπαν της μητέρας και στη γενναιοδωρία του σωσία. Μια γενναιοδωρία που προκύπτει από ένα τόσο μεγάλο πλήθος, ώστε να μην αντιστοιχεί ούτε καν στο φιλοδώρημα του τσιγκούνη.
Η Μόκα καταθέτει τον εαυτό της στο σωσία του πόθου της. Τιμημένη μητρότητα που καλύπτει τέλεια την ξέμπαρκη πετυχημένη γυναίκα στα μάτια του αρσενικού συνομιλητή. Κι όμως, γνώστης ο συγγραφέας της θηλυκής σκέψης βάζει την ίδια γυναίκα να ψηφίζει στην τελευταία σελίδα την πιο σημαντική εκδοχή της θηλυκής επιτυχίας. Εκείνη ψηφίζει την Κλάρα Γκέντμαρτ με κριτήριο τη μητρότητα. Μια άλλη γυναίκα πώς θα αξιολογούσε τη δική της μητρότητα συμβιβασμού, κατά περίεργο τρόπο ελλειμματική, όπως άλλωστε και το αξιακό της σύστημα; Ίσως να μην κάνει λάθος. Ίσως να μην υπάρχουν ελλείμματα Ας μην ξεχνάμε ότι η Μαίρη η Παναγιωταρά, την οποία η Μόκα ξέχασε (αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να την αντιπροσωπεύσει σε μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία) όταν δηλώνει την ταυτότητά της ομολογεί: εργαζόμενη μητέρα καλή νοικοκυρά, ένα ζώο δηλαδή κανονικό. Η λέξη γυναίκα δεν υπάρχει, παρά μόνο περιγράφεται η εξαντλημένη, ληστευμένη θηλυκότητα που ένας άνδρας ονομάζει φροντίδα, αφοσίωση και το μεγαλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να αποτίσει φόρο τιμής.
Κύριε Ανδρουλάκη. Οι χρόνοι μου δε μου επιτρέπουν να διαβάσω ένα βιβλίο που δεν απολαμβάνω. Αν διαπιστώνω ότι θα ήθελα ο συγγραφέας να γράψει και άλλα είναι γιατί θα ήθελα η ανάγνωση να μην είχε τελειώσει ακόμη. Σας ευχαριστώ που με σπρώχνετε στα εφηβικά μου διαβάσματα, στις «αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων». Η μούσα σας είναι βέβαιο ότι θα κυβερνήσει στο μέλλον. Όσοι βλέπουν σε αυτήν τη Ντόρα Μπακογιάννη προφανώς δεν είναι καλοί αναγνώστες. Παρόλα αυτά, θα είναι μια πρωθυπουργός που σίγουρα δε θα εκπροσωπεί εμένα (όπως πολλοί προηγούμενοί της) και που με το Σοφοκλή και το Ντοστογιέφσκι έχει μια σχέση βιβλιοθήκης (όπως πολλοί προηγούμενοί της). Εγώ και εκείνη δεν έχουμε τους ίδιους πεθαμένους. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε τους ίδιους ζωντανούς. Πείτε της μόνο ότι το να κυβερνά κάποιος αυτόν τον τόπο θα είναι μια διαχείριση υψηλού ρίσκου. Ο ευρυμαθής πλανάται αν νομίζει ότι είναι εμπνευσμένος. Μετατρέψτε την ιστορία σε οικονομικό μέγεθος. Μπορείτε να το κάνετε. Θα σας καταλάβει.
Σας ευχαριστώ που μου χαρίσατε μια παλίνδρομη απολαυστική ανάγνωση.
Μαίρη Παναγιωταρά
(Γεννήθηκα μετά το 1969 και η δουλειά μου δε μου αποφέρει 100.000 δολάρια ετησίως, ώστε να εξαγοράσω την ισοτιμία μέσα στο σπίτι μου. Ο όρος φεμινισμός του χρήματος είναι πολύ αταίριαστος για γυναίκες και μητέρες σαν εμένα. Αλήθεια, αντίστροφη έρευνα, δηλ. πόσο χαμηλό πρέπει να είναι το ετήσιο εισόδημα ενός άνδρα στις ΗΠΑ, ώστε να συμβάλλει στην οικιακή δραστηριότητα υπάρχει;)
Υ.Γ. Ο επιμελητής σας δεν πρόσεξε το λάθος στη σελίδα 156. Οι μέθοδοι είναι διάφορες και όχι διάφοροι.
Ιστολόγιο για το Θηλυκό Πόκερ
Έλαβα πρόσφατα ένα email από την «Μαίρη Παναγιωταρά» με τις σκέψεις τις πάνω στο Θηλυκό Πόκερ που με συγκλόνισε.
Της ζήτησα να μου επιτρέψει να το δημοσιεύσω στο ιστολόγιό μου και δέχθηκε. Σκέφθηκα όμως ότι ίσως θα ήταν καλύτερο να δημιουργήσω ένα νέο χώρο για να μου λέτε τις απόψεις σας και να συζητούμε θέματα αποκλειστικά γύρω από το τελευταίο μου βιβλίο.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)